Dzielenie leków

Dziś kolejny artykuł z cyklu "jak prawidłowo stosować leki". Tym razem kilka informacji na temat dzielenia doustnych postaci leków, bo z doświadczenia wiem, że często zbyt pochopnie sięgamy po nóż, czy nożyczki, aby podzielić tabletkę na kilka części. Dlaczego...?

Powodów wymienić można by co najmniej kilka. Bardzo często są to względy ekonomiczne. Zdarza się bowiem tak, że opakowanie danego leku w wyższej dawce kosztuje niewiele więcej lub tyle samo, co dawka o połowę mniejsza. "Na chłopski rozum" taniej wychodzi więc kupić lek w większej dawce i dzielić tabletki po połowie. Wtedy opakowanie starczy na dłużej. A wiadomo... Polak z natury oszczędny jest. ;)

Innym powodem dzielenia tabletek jest konieczność zastosowania leku w dawce mniejszej, niż najmniejsza dawka zarejestrowana - na przykład w leczeniu małych dzieci, czy osób z niewydolnością wątroby, lub nerek. 

Czasami powód jest prozaiczny. Próbujemy kruszyć tabletki, w sytuacji gdy występuje problem z ich połykaniem. Ma to miejsce choćby w przypadku osób starszych, często  już "leżących", czy pacjentów z zaburzeniami połykania o podłożu neurologicznym. Także małe dzieci są taką szczególną grupą pacjentów, bo niestety nie wszystkie leki są dostępne w postaci zawiesin, czy form rozpuszczalnych. Problem z połykaniem pojawia się także często w przypadku infekcji gardła, na przykład anginy. Wtedy bowiem nawet przełknięcie śliny graniczy z cudem. Są też osoby, które generalnie mają problem z łykaniem tabletek, już bez jakiejś szczególnej przyczyny.

Chciałabym dziś zwrócić Wam więc uwagę na kilka najistotniejszych kwestii, jeśli chodzi o dzielenie doustnych postaci leku. 



 Takim pierwszym kryterium powinna być obecność tak zwanego "rowka" czy "kreski dzielącej". Jeśli występuje, to z reguły producent dopuszcza możliwość podziału, co zresztą powinno być zaznaczone w ulotce.

Warto sobie uświadomić, że są pewne grupy leków, których nie wolno dzielić. 
Dla ułatwienia przedstawię je w punktach, a więc... nie dzielimy:

- preparatów doustnych o modyfikowanym uwalnianiu
Powód jest tutaj prosty: preparaty te mają specyficzną budowę, która zapewnia stopniowe, rozłożone w czasie uwalnianie substancji leczniczej. Pewnie zapytacie, po czym je poznamy? Taka informacja zamieszczona jest zawsze na ulotce danego specyfiku, poza tym często można się zorientować już po nazwie leku. Na opakowaniu producent umieszcza bowiem stosowne oznaczenia : skrót "MR" "CR" "SR" "ZK" "XL" (na przykład "Diaprel MR"), czy "prolongatum" ("Kalipoz prolongatum"), "depot" lub "retard" ("Theospirex retard"). Takie preparaty należy zawsze popijać zimną wodą, a gdyby zdarzyło się, że jakaś tabletka jest uszkodzona, nie należy jej stosować.

- tabletek powlekanych, bo mają one specjalną otoczkę. Nie jest ona elementem dekoracyjnym, ale spełnia określoną funkcję: maskowanie przykrego smaku, zapachu, ochrona przed wilgocią, światłem, czy też przed utratą lotnych substancji. 
Szczególnym przykładem są tutaj tabletki dojelitowe - czyli tabletki powlekane specjalną otoczką, która jest odporna na działanie soku żołądkowego, a rozpada się dopiero w jelitach, gdzie następuje uwalnianie substancji leczniczej.

Aby jednak nie było za łatwo, czasami producent dopuszcza dzielenie tabletek o modyfikowanym uwalnianiu, czy też powlekanych. Wtedy jednak stosowna informacja znajduje się w ulotce, a tabletka posiada specjalny "rowek" do podziału. 

- preparatów, zawierających bardzo niskie dawki (wyrażone w mikrogramach), bo wtedy niedokładny podział mógłby spowodować bardzo istotne różnice terapeutyczne. Przykładem są tabletki antykoncepcyjne (np. Yasminelle), czy preparaty stosowane w niewydolności serca (np. Digoxin).

-  tabletek zawierających więcej niż jedną substancję leczniczą w składzie (np. "Co-Prestarium")

- leków przeciwdepresyjnych, psychotropowych, przeciwzakrzepowych, przeciwpadaczkowych także lepiej nie dzielić

Chyba wystarczy już tych zakazów. ;) Teraz kilka słów o technice dzielenia tabletek, bo ona jest niezmiernie ważna. Wiadomo - choćbyśmy nie wiem jak się starali i tak nie uda nam się podzielić tabletki na idealne połówki, ale należy starać się zrobić jak najdokładniej. Nie wiem, czy wiecie, ale w aptekach można zakupić za niewielką cenę specjalny przyrząd do dzielenia tabletek, tzw. przecinacz. Polecam się w niego zaopatrzyć, a nie eksperymentować z nożem, czy żyletką. 

Jeśli mimo wszystko nie radzicie sobie z dzieleniem tabletek (mowa tutaj szczególnie o starszych pacjentach), w przypadku konieczności zastosowania mniejszej dawki niż najmniejsza zarejestrowana dawka danego leku warto porozmawiać z lekarzem.
Być może będzie on mógł zalecić ten sam lek w innej postaci - na przykład zawiesinie, syropie, czy też w postaci wykonywanych w aptece "proszków" - w specjalnych opłatkach skrobiowych. 

Jeśli za chęć podziału odpowiadają korzyści ekonomiczne, to pole do popisu ma farmaceuta, który może zaproponować Wam niejednokrotnie wiele tańszy niż lek oryginalny, zamiennik. 

Tak jak wspominałam na początku posta, czasami przyczyną dzielenia, czy prób rozkruszania tabletek są trudności w połykaniu. Tutaj również ogromne pole do popisu ma lekarz. Jeśli więc przełykanie dużych tabletek sprawia Wam trudności, zasygnalizujcie mu problem. Obecnie mamy w aptekach naprawdę spory asortyment postaci leków i prawdopodobnie lekarz będzie mógł Wam zapisać lek w innej postaci - na przykład zawiesiny, syropu, czy tabletek rozpuszczanych. 

A jeśli nie pomoże w tej kwestii lekarz, poproście o pomoc farmaceutę. Być może będzie mógł Wam zaproponować odpowiednik leku zapisanego przez lekarza, a czasami takie zamienniki mają bardziej "przyjazny" kształt, czy nawet mniejsze i łatwiejsze w połykaniu tabletki. Pamiętajcie jednak, że farmaceuci mogą zamienić lek przepisany na recepcie tylko na tzw. odpowiednik, a i to nie zawsze - tylko wtedy, jeśli są spełnione określone warunki. 

Z doświadczenia wiem, że pacjenci mają na przykład często problem z połykaniem dość dużych kapsułek "Kaldyum". Tego preparatu nie można jednak zamienić ani na "Kalipoz", ani "Kalium effervescens" w saszetkach, bo to nie są odpowiedniki. I nie wynika to ze złośliwości farmaceuty! O takiej zamianie może zdecydować jedynie lekarz, wystawiając stosowną receptę.

I na koniec ciekawostka. ;) Nie wiem czy wiecie, ale pewnie w niektórych aptekach znajdziecie spray ułatwiający połykanie tabletek, o wdzięcznej nazwie "QUICK ŁYK". Co to za wynalazek? Jest to spray o truskawkowym smaku, który zawiera w składzie witaminę C, zagęszczony sok z aronii i suszony sok z liści aloesu. Według informacji producenta jest on przeznaczony dla osób, które skarżą się na dyskomfort związany z doustnym przyjmowaniem preparatów w postaci tabletek, czy kapsułek. Należy psiknąć na język trzy dawki preparatu, co ma zagwarantować sprawne połykanie nawet dużych tabletek. Ja dałam wypróbować to cudo mężowi i stwierdził, że ... na połykanie tabletek raczej nie ma wpływu, natomiast na pewno niweluje nieprzyjemny smak tabletek niepowlekanych... Z jego użyciem mało przyjemna "No-spa" staje się dla mnie do przełknięcia. ;)

Warto również przeczytać:

Jak wybrać właściwy preparat w aptece?

Jak prawidłowo stosować leki?

Gdy boli ucho