Preparaty witaminowo-mineralne dla kobiet w ciąży

Dzisiejszy artykuł będzie dedykowany wszystkim kobietom będącym w ciąży, a także tym, które dopiero planują powiększenie rodziny. :) Pojawienie się na świecie dziecka z reguły wywraca świat do góry nogami, ale zanim to nastąpi... mamy 9 miesięcy oczekiwania, czasami radosnego, czasami pełnego obaw o zdrowie maleństwa. 

Zawsze należy jednak będąc w ciąży pamiętać, że w naszym łonie rozwija się maleńka istota i musimy zadbać o to, aby 'niczego jej nie brakowało', :) czyli:

po pierwsze całkowita rezygnacja z używek typu papierosy, czy alkohol, a po drugie odpowiednio zbilansowana dieta. Jeśli chodzi o odżywianie - należy tutaj zachować zdrowy rozsądek - bo zarówno niedobór, jak i nadmiar pewnych składników może negatywnie wpływać na przebieg ciąży.

Dieta to jedno, druga kwestia to suplementacja witamin i minerałów w okresie ciąży. Oczywiście na aptecznych półkach preparatów z kategorii "witaminy dla kobiet w ciąży" znajdziecie całą masę, a więc wybór prosty nie jest. 

Zastanówmy się jednak najpierw... 

Czy stosowanie witamin i mikroelementów u kobiet w ciąży jest niezbędne..? 

Moja odpowiedź brzmi tak, ale...nie chodzi o stosowanie wszystkich witamin i do tego całej tablicy Mendelejewa. :) Żeby nie być gołosłownym - spójrzmy do rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (2014).

Mamy trzy składniki, których suplementacja jest obligatoryjna, z racji na duże ryzyko występowania niedoborów w populacji. Warto jest zapamiętać. Jest to trio: kwas  foliowy, jod i witamina D3. 

1) Dlaczego Kwas foliowy?

Udowodniono, że niedostateczna podaż kwasu foliowego u potencjalnej przyszłej mamy zwiększa ryzyko wad ośrodkowego układu nerwowego, ale także wad serca, wad układu moczowego płodu oraz... powoduje wzrost ryzyka poronień, czy zakrzepicy. 

Właśnie dlatego Zespół Ekspertów Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej już od roku 1997 rekomenduje suplementowanie podczas ciąży 0,4 mg kwasu foliowego na dobę. Wtedy ryzyko wad cewy nerwowej zmniejsza się o 72%, a więc sporo. 

Jest jeszcze jedna istotna kwestia. Suplementację kwasu foliowego powinno się zacząć minimum 6 tyg przed zajściem w ciążę. Biorąc pod uwagę fakt, że spory odsetek ciąż w Polsce jest nieplanowanych, myślę, że warto to mieć na uwadze. 

Niedobór kwasu foliowego szkodzi dziecku, ale.. może zaszkodzić także ciężarnej i być przyczyną niedokrwistości megaloblastycznej (nieprawidłowe dojrzewanie krwinek czerwonych). W przypadku wspomnianej niedokrwistości dawka kwasu foliowego powinna być zwiększona, ale zwiększenie dawki należy także rozważyć u: kobiet stosujących wcześniej antykoncepcję hormonalną, leki przeciwpadaczkowe, palących i otyłych. To wszystko jednak pod kontrolą lekarza.

Jest jeszcze jedna istotna kwestia odnośnie kwasu foliowego. Szacuje się, że około 30-40% osób w populacji europejskiej wykazuje obniżoną aktywność enzymu MTHFR, który bierze udział w metabolizmie kwasu foliowego. Wtedy jest problem z przyswojeniem kwasu foliowego i dawka 0,4 mg może okazać się za mała. Wskazane jest wówczas uzupełnienie suplementacji za pomocą aktywnych folianów. 

Najlepiej wybrać więc taki preparat, który zawiera nie tylko kwas foliowy, ale także aktywne foliany. Nigdy bowiem nie wiadomo, czy nie znajdujemy się w tych pechowych 30%. 

2) Dlaczego witamina D3?

O roli witaminy D pisać by można wiele, ale co istotne wspomaga ona prawidłowy rozwój kości u dziecka, reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. Udowodniono także, że obniża ona ryzyko występowania bakteryjnego zapalenie pochwy, które koreluje często z niektórymi powikłaniami ciąży.  Co mówią eksperci PTG..?

Witamina D3 powinna być stosowana u kobiet planujących ciążę i ciężarnych w dawce 2000 jm na dobę. 

3) Dlaczego jod?

Obniżona podaż jodu może być przyczyną powstania wola tarczycowego u ciężarnej i zwiększa ryzyko niedorozwoju umysłowego u dziecka. Czasami następstwem tego jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niedosłuch, czy głuchota noworodków. 

Ponadto niedoczynność związana z niedoborem jodu u ciężarnej może zwiększać ryzyko poronienia, bądź porodu przedwczesnego.

Aktualnie zalecana dawka dobowa jodu dla kobiet planujących ciążę i ciężarnych to 200 mikrogramów jodu na dobę.

Tyle mówią rekomendacje. Ja ze swej strony dodam, że jeśli ktoś ma wcześniej zdiagnozowany problem z tarczycą, powinien być zarówno przed, jak i w trakcie ciąży pod kontrolą lekarza endokrynologa. Najlepiej z nim też skonsultować stosowanie i dawkę jodu. 

Przeprowadziłam wnikliwą analizę preparatów dostępnym na rynku aptecznych i w większości dawka jodu jest zgodna z rekomendacjami. Jest jeden preparat "Elevit pronatal", który jodu nie zawiera w ogóle. Jest to też chyba jedyny preparat o statusie leku, a nie suplementu. 

Tyle o tych podstawowych trzech składnikach. W rekomendacjach wymieniono także składniki, które należy suplementować w zależności od stopnia ryzyka i istniejącego niedoboru. Jest to: żelazo, magnez oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe ( w tym DHA).

- Dlaczego i kiedy  żelazo?

Niedobór żelaza u ciężarnej może powodować nie tylko uczucie zmęczenia, ale także zwiększać ryzyko porodu przedwczesnego. Oczywiście o suplementacji żelaza nie decyduje się ot tak, tylko na podstawie wyników badań.

I uwaga! Zgodnie z rekomendacjami u ciężarnych z niedokrwistością wskazane jest suplementowanie żelaza, ale po ukończeniu 8 tygodnia ciąży. Dawkę ustala lekarz. Dlaczego po ukończeniu 8-mego tygodnia..? Bo wysokie stężenie żelaza w płynie pęcherzykowym może w początkowym okresie niekorzystnie wpływać na zarodek i spowodować wzrost ryzyka wad rozwojowych.

Rekomendowana dawka żelaza to minimum 18 mg przed ciążą (jeśli istnieją czynniki ryzyka niedokrwistości) oraz 26-27 mg podczas ciąży. 

- Dlaczego i kiedy wielonienasycone kwasy tłuszczowe?

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) są składnikami błon fosfolipidowych (m.in. siatkówki oka i układu nerwowego). Prawidłowa zawartość PUFA  w diecie matki wpływa na rozwój układu nerwowego płodu,  w szczególności mózgu i wzroku, wpływa na prawidłowy rozwój ostrości widzenia. Odpowiednia podaż kwasów omega-3 zmniejsza  także ryzyko porodu przedwczesnego, czy depresji poporodowej u matki, a poprawia rozwój psychomotoryczny dziecka. Warto więc zadbać o to, aby maluszek miał kwasów omega-3 pod dostatkiem. :) 

Zdecydowanie najważniejszy jest kwas DHA (dokozaheksaenowy). Źródłem kwasu DHA w diecie są tłuste ryby morskie, owoce morza i algi morskie. Jak wiadomo nie jadamy ich wiele, poza tym wiele mówi się o toksyczności ryb morskich z racji na metale ciężkie. 

Rekomendacje ginekologów mówią o tym, że w przypadku niskiego spożycia ryb kobiety w ciąży powinny przyjmować co najmniej 600mg DHA dziennie. Jeśli jest duże ryzyko porodu przedwczesnego - dawka ta powinna być zwiększona do 1000mg DHA dziennie. 

Jak popatrzymy na preparaty dla ciężarnych - dawki DHA są różne, często za małe. 
Przykładowo: "Pharmaton Matruelle" w 1 kapsułce 150 mg DHA, "Vita-miner prenatal+DHA" w 1 kapsułce 220 mg DHA. 
Poza tym należy zwracać uwagę także na pochodzenie kwasu DHA zawartego w preparacie. Na pewno bezpieczny jest kwas DHA z małych ryb i alg.

- Dlaczego i kiedy magnez..?

Magnez reguluje przewodnictwo nerwowo - mięśniowe i wpływa na kurczliwość mięśni. Suplementacja u ciężarnych wskazana jest wtedy kiedy obserwuje się objawy jego niedoboru. Z reguły o suplementacji i stosowanej dawce decyduje lekarz prowadzący ciążę. 

Dodam tylko, że najczęściej konieczne jest stosowanie magnezu jako osobnego preparatu. W preparatach łączonych jeśli magnez występuje, to raczej w małej dawce i raczej w postaci tlenku magnezu o kiepskiej wchłanialności.

Najczęściej polecane przez ginekologów i wybierane przez ciężarne preparaty z magnezem to "Magne B6" albo "Asmag forte". Zdecydowanie łatwiejszy do przełknięcia jest "Magne B6", bo tabletki są powlekane, :) ale ma w składzie też witaminę B6 i przy częstym stosowaniu można ją teoretycznie przedawkować. 

Tyle mówią rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, ale pewnie i tak zapytacie...

Jaki preparat witaminowo-mineralny wybrać..? 

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ale na pewno:

1) W ciąży należy zdrowo się odżywiać i spróbować dostarczyć jak najwięcej składników witaminowych i mineralnych z pożywieniem, czyli.. regularne posiłki, duża ilość warzyw i owoców, unikanie żywności wysoko przetworzonej.

2) Nie należy kierować się zasadą 'im więcej tym lepiej' i polować na preparat, który będzie miał najbardziej bogaty skład. 

Ważne, aby dostarczyć te składniki, które są naprawdę niezbędne: kwas foliowy, witamina D3 i jod oraz zakładając niskie spożycie ryb: od II trymestru kwas DHA (w odpowiedniej dawce). 

3) Dobrze jest stosować taki preparat który poza kwasem foliowym, będzie zawierał także aktywną postać folianów. 

4) Uwaga na witaminę A. Jej przedawkowanie może spowodować wady twarzoczaszki, wodogłowie, małogłowie i wady układu krążenia. Z racji na to, że jej niedobory występują rzadko, bezpieczniej wybrać suplement bez witaminy A albo z jej prekursorem beta-karotenem. Jest mniej toksyczny. 

5) Warto zwrócić uwagę na pochodzenie kwasu DHA w preparacie ( bezpieczny z alg morskich hodowanych w kontrolowanych warunkach).

Przeglądając apteczne półki super idealnego preparatu nie udało mi się znaleźć. Na pewno niezbędne trio: kwas foliowy ( i aktywne foliany), witamina D3 oraz jod w rekomendowanych dawkach zawierają takie suplementy jak "Omegamed Optima", "Omegamed Optima Forte", "Pregna PLUS", tylko.. zawierają one też żelazo w dość dużych dawkach. W późniejszym etapie ciąży jak najbardziej, ale do 8-mego tygodnia ciąży ....lepiej uważać z tym żelazem. 

Warto również przeczytać:

Przeziębienie w ciąży

Leki w ciąży


Kwas foliowy